Tăng mỡ máu là một vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi. Bệnh lý này không chỉ gây hại cho hệ tim mạch mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính khác. Những người đã có sẵn bệnh lý tim mạch hoặc gan cần đặc biệt chú ý kiểm soát mỡ máu để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết này nhé!
Mỡ máu là gì?
Mỡ máu bao gồm cholesterol và triglyceride. Cholesterol tồn tại dưới ba dạng: cholesterol tốt (HDL), cholesterol xấu (LDL) và cholesterol toàn phần. Trong đó, cholesterol được vận chuyển trong máu nhờ các lipoprotein. HDL có tác dụng bảo vệ mạch máu, trong khi LDL lại góp phần hình thành mảng xơ vữa động mạch.
Cholesterol là một loại lipid (chất béo) thiết yếu cho cơ thể. Phần lớn cholesterol được tổng hợp tại gan từ các chất béo bão hòa có trong thức ăn. Ngoài ra, một lượng nhỏ cholesterol cũng được hấp thu trực tiếp từ các thực phẩm như trứng, thịt đỏ và các sản phẩm từ sữa. Cholesterol là thành phần cấu tạo nên màng tế bào và tham gia vào nhiều quá trình sinh học quan trọng trong cơ thể.
Nguyên nhân gây mỡ máu cao
Tăng mỡ máu là tình trạng mỡ trong máu tăng cao bất thường, chủ yếu do sự tích tụ của cholesterol và triglyceride. Bệnh này có thể chia thành hai loại chính:
- Tăng mỡ máu nguyên phát: Nguyên nhân chính là do yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình có người thân từng mắc bệnh tim mạch sớm hoặc có tiền sử tăng mỡ máu, nguy cơ mắc bệnh này sẽ cao hơn. Các đột biến gen di truyền từ cha mẹ sẽ làm rối loạn quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể, dẫn đến tăng cholesterol máu và tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
- Tăng mỡ máu thứ phát: Nguyên nhân chủ yếu do lối sống không lành mạnh. Việc tiêu thụ quá nhiều chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa có trong thịt đỏ, đồ chiên rán, đồ ăn nhanh, kết hợp với ít vận động, thừa cân, béo phì, hút thuốc lá và uống rượu bia sẽ làm tăng đáng kể lượng mỡ trong máu.
Biến chứng
Tăng mỡ máu là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây xơ vữa động mạch. Theo thời gian, các mảng bám lớn dần, hẹp lòng mạch và thậm chí có thể gây tắc nghẽn hoàn toàn. Khi các mạch máu quan trọng bị ảnh hưởng, nhiều hệ lụy nghiêm trọng có thể xảy ra bao gồm:
- Bệnh động mạch vành: Mảng bám trong động mạch vành cung cấp máu cho tim gây ra tình trạng thiếu máu cơ tim, có thể dẫn đến đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim. Bệnh này là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn cầu và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.
- Bệnh mạch máu não: Xơ vữa động mạch cảnh cung cấp máu cho não làm tăng nguy cơ đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
- Bệnh động mạch ngoại biên: Mảng bám trong các động mạch ở chân và tay gây ra các triệu chứng như đau, tê bì khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Tình trạng này có thể tiến triển nặng và gây hoại tử mô.
- Tăng huyết áp: Xơ vữa động mạch làm tăng sức cản của dòng máu, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi khắp cơ thể, dẫn đến tăng huyết áp.
Biện pháp phòng ngừa
Mỡ máu cao là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh tim mạch. Để bảo vệ sức khỏe tim mạch, việc phòng ngừa và kiểm soát mỡ máu là vô cùng quan trọng.
- Chế độ ăn uống khoa học
Chế độ ăn uống cân bằng là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát mỡ máu. Thay thế các loại thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa bằng những thực phẩm giàu chất xơ và chất béo không bão hòa như bột yến mạch, các loại đậu, quả hạch và dầu thực vật. Việc điều chỉnh chế độ ăn này giúp làm giảm đáng kể lượng cholesterol xấu (LDL) trong máu và tăng cường cholesterol tốt (HDL), từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch.
- Tập thể dục thường xuyên
Bên cạnh chế độ ăn, hoạt động thể chất đều đặn cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng. Người lớn nên dành ít nhất 150 phút cho các hoạt động thể dục mức độ trung bình mỗi tuần hoặc 75 phút cho các hoạt động cường độ cao. Các bài tập như chạy bộ, bơi lội, đạp xe không chỉ giúp đốt cháy calo mà còn cải thiện sức khỏe tim mạch và tăng cường độ nhạy insulin, hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu.
- Ngưng hút thuốc
Ngưng hút thuốc là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa mỡ máu cao và bệnh tim mạch, theo khuyến cáo của Hội Tim mạch Hoa Kỳ. Sau 15 năm không hút thuốc, nguy cơ mắc bệnh tim của người hút thuốc trước đây sẽ giảm xuống tương đương với người chưa bao giờ hút thuốc. Hút thuốc làm tổn thương mạch máu và giảm lượng cholesterol tốt (HDL).
- Hạn chế uống rượu
Việc uống quá mức rượu, cụ thể là hơn hai ly mỗi ngày đối với nam giới và một ly đối với nữ giới, có thể làm tăng mức cholesterol và chất béo trung tính trong máu. Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy tác động của rượu lên mỡ máu và tim mạch rất đa dạng, phụ thuộc vào lượng và cách thức tiêu thụ.
- Duy trì cân nặng hợp lý
Việc duy trì cân nặng hợp lý là rất quan trọng. Người thừa cân hoặc béo phì có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao sẽ gặp khó khăn trong việc loại bỏ cholesterol xấu (LDL) ra khỏi máu, từ đó tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Do đó, nên giữ BMI trong khoảng 18,5-24,9 để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Dù mỡ máu cao là một vấn đề sức khỏe phổ biến, nhưng với những kiến thức và biện pháp phòng ngừa đúng đắn, chúng ta có thể kiểm soát được tình trạng này. Bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân bằng, tập luyện thường xuyên và khám sức khỏe định kỳ, bạn sẽ giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ. Hãy chia sẻ những kiến thức hữu ích này đến mọi người xung quanh bạn nhé!
Nguồn tham khảo:
https://www.healthline.com/health/dyslipidemia
