Gan là cơ quan đảm nhiệm vai trò chuyển hoá các chất thanh lọc độc tố trong cơ thể. Trong thời đại hiện nay, gan đang ngày càng bị quá tải bởi các yếu tố như rượu bia, chế độ ăn uống và ô nhiễm môi trường. Chính vì thế, việc bảo vệ gan khoẻ mạnh trở thành một mối quan tâm lớn. Trong số các dược liệu thiên nhiên hỗ trợ bảo vệ gan, cây kế sữa (Milk Thistle) từ lâu đã được xem là thần dược trong y học cổ truyền và ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học xác nhận. Hãy cùng tìm hiểu cây kế sữa qua bài viết này, từ thành phần hóa học đến tác dụng dược lý trong việc bảo vệ gan.
Giới thiệu chung về cây kế sữa (Milk Thistle)
Cây kế sữa, còn gọi là còn gọi là cây cúc gai, Milk Thistle, có tên khoa học là Silybum marianum, thuộc họ Cúc (Asteraceae), có nguồn gốc từ khu vực Địa Trung Hải và được sử dụng từ lâu đời trong y học cổ truyền để điều trị các bệnh lý về gan. Cây có đặc điểm dễ nhận diện với hoa màu tím và lá có đốm trắng như sữa. Cây kế sữa được đặt tên dựa trên nhựa của cây như sữa chảy ra từ lá khi chúng bị bẻ gãy. Tất cả các bộ phận lộ trên mặt đất và hạt giống của cây kế sữa đều được sử dụng để làm thuốc.
Từ hơn 2000 năm trước, cây kế sữa đã được sử dụng trong y học Hy Lạp và La Mã để điều trị các bệnh lý về gan và mật. Trong vài thập kỷ gần đây, khoa học hiện đại đã chứng minh nhiều lợi ích của cây kế sữa với hoạt chất Silymarin có tác dụng hỗ trợ chống viêm, chống oxy hóa và bảo vệ tế bào gan. Hiện nay, cây kế sữa được dùng phổ biến thông qua các thực phẩm bảo vệ sức khỏe giúp bổ gan, thanh lọc cơ thể, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm gan, gan nhiễm mỡ, suy giảm chức năng gan do rượu bia, hoá chất.
Thành phần hoá học của cây kế sữa
Hoạt chất chính mang lại công dụng tuyệt vời của cây kế sữa là Silymarin – một hỗn hợp các flavonolignan mạnh, bao gồm silybin (silibinin), silydianin và silychristin. Trong đó, silybin chiếm tỉ lệ cao nhất và cũng là chất có hoạt tính sinh học mạnh nhất, mang lại đa tác dụng có lợi cho gan.
Silymarin trong Milk Thistle là một hoạt chất có khả năng chống viêm và chống oxy hóa mạnh mẽ, ngăn chặn sự xâm nhập của các chất độc hại. Silymarin còn giúp ổn định màng tế bào gan và tăng cường tổng hợp protein trong tế bào, hỗ trợ quá trình tái tạo mô gan bị tổn thương. Đây là lý do cây kế sữa được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm bảo vệ gan hiện nay.
Ngoài silymarin, cây kế sữa còn chứa một số chất khác có lợi cho gan như:
- Flavonoid (quercetin, apigenin): tác dụng chống oxy hóa, giảm viêm và bảo vệ tế bào gan
- Axit béo không bão hòa: hỗ trợ chuyển hoá lipid
- Dẫn xuất polyphenol: tăng cường khả năng giải độc và tái tạo tế bào gan
Tác dụng dược lý của cây kế sữa trong bảo vệ gan
Bảo vệ và phục hồi tế bào gan
Tác dụng nổi bật nhất của cây kế sữa là bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do độc tố. Silymarin giúp ổn định màng tế bào gan, ngăn chặn sự xâm nhập của các chất độc như rượu, thuốc tây và hóa chất độc hại. Đồng thời, nó hỗ trợ quá trình tăng tổng hợp protein, từ đó thúc đẩy tái tạo tế bào gan bị tổn thương.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, sử dụng Silymarin còn có tác dụng làm giảm 2 loại men gan (ALT và AST) trong bệnh gan mang lại hiệu quả trong hỗ trợ điều trị bệnh men gan cao.
Chống oxy hóa mạnh mẽ
Silymarin trong kế sữa có khả năng trung hòa các gốc tự do – tác nhân gây tổn thương tế bào gan. Nhờ đó, nó giúp làm chậm quá trình lão hóa gan, giảm tổn thương do stress oxy hóa gây ra, đặc biệt là ở những người thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại.
Không dừng lại ở đó, Milk Thistle còn kích thích sản sinh Glutathione – chất chống oxy hóa nội sinh quan trọng của cơ thể, giúp gan giải độc hiệu quả hơn. Đây là điểm cộng lớn khiến kế sữa trở thành lựa chọn lý tưởng cho người thường xuyên sử dụng rượu bia, hoặc đang điều trị bệnh gan mãn tính.
Tái tạo tế bào gan và ngăn ngừa xơ gan
Silymarin kích thích tổng hợp protein và RNA polymerase trong tế bào gan, thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào gan bị tổn thương. Đặc biệt, nó còn ức chế sự hình thành của các tế bào hình sao (hepatic stellate cells) – yếu tố chính dẫn đến xơ gan. Nhờ vậy, kế sữa không chỉ bảo vệ mà còn phục hồi chức năng gan hiệu quả.
