Trẻ nhà bạn hay bị ho, sổ mũi, khó thở? Những triệu chứng tưởng chừng như đơn giản này có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý về đường hô hấp ở trẻ. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra các bệnh này? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Hệ hô hấp của trẻ cần được bảo vệ
Hệ hô hấp non nớt và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, dễ mắc các bệnh về đường hô hấp hơn so với người lớn. Thống kê cho thấy, gần một phần ba số trẻ nhập viện trong những năm đầu đời là do các bệnh lý hô hấp.
Nguyên nhân chính là do cấu tạo hệ hô hấp của trẻ còn non yếu. Phổi trẻ có độ đàn hồi thấp, màng phổi mỏng và đường thở ngắn, khiến quá trình trao đổi khí diễn ra mạnh mẽ hơn người lớn. Điều này đồng nghĩa với việc trẻ hít vào nhiều không khí hơn trong cùng một đơn vị thời gian, tăng khả năng tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh có trong môi trường.
Bên cạnh đó, hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn toàn, khả năng chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh còn hạn chế. Do đó, trẻ dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp hơn người lớn. Ngoài ra, các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí, thời tiết thay đổi đột ngột và thói quen sinh hoạt không hợp lý cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp ở trẻ.
Các bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ
Cúm
Cúm là một bệnh do virus gây ra, thường khiến trẻ bị sốt cao kéo dài từ 5 – 7 ngày kèm theo các triệu chứng: đau nhức cơ, mệt mỏi, ho và sổ mũi. Theo Tiến sĩ Katherine Williamson, trẻ em thường có các triệu chứng nặng hơn người lớn với sốt cao kéo dài và các triệu chứng tiêu hóa rõ rệt. Nếu không được điều trị kịp thời, cúm có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi và nhiễm trùng thứ phát.
Mặc dù chưa có thuốc đặc trị, thuốc kháng virus như oseltamivir (Tamiflu) có thể giúp giảm thời gian ốm nếu sử dụng trong vòng 48 giờ đầu. Tuy nhiên, phòng bệnh vẫn là cách tốt nhất. Vắc xin cúm hàng năm là công cụ hiệu quả để bảo vệ trẻ khỏi bệnh cúm hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên nên được tiêm phòng đầy đủ.
Cảm lạnh
Cảm lạnh là một trong những bệnh đường hô hấp phổ biến nhất ở trẻ em, gây ra bởi virus. Trẻ em thường trải qua trung bình 6 – 8 đợt cảm lạnh mỗi năm. Các triệu chứng điển hình bao gồm sổ mũi, ho, đau họng, hắt hơi và đôi khi kèm theo sốt nhẹ, đau đầu, đau nhức cơ thể.
So với cúm, cảm lạnh thường có triệu chứng nhẹ hơn và ít nguy cơ gây biến chứng như viêm phổi. Hầu hết các trường hợp cảm lạnh ở trẻ em đều tự khỏi sau vài ngày. Để hỗ trợ trẻ nhanh hồi phục, cha mẹ nên khuyến khích trẻ nghỉ ngơi đầy đủ và uống nhiều nước.
Tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc cảm lạnh không kê đơn, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Các loại thuốc này có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như co giật, tim đập nhanh, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, cảm lạnh là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ em phải nghỉ học. Bệnh viện Nhi Philadelphia cũng ghi nhận tỷ lệ trẻ em mắc cảm lạnh rất cao.
Viêm họng
Viêm họng là một trong những bệnh lý đường hô hấp thường gặp ở trẻ, đặc biệt khi thời tiết chuyển mùa, nhất là khi trời lạnh. Bệnh gây ra tình trạng viêm nhiễm niêm mạc họng, khiến trẻ cảm thấy đau rát, ngứa ngáy khi nuốt, kèm theo các triệu chứng như ho, sổ mũi.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), virus là nguyên nhân chính gây viêm họng ở trẻ em, chiếm khoảng 80% các trường hợp. Vi khuẩn chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ hơn. Mặc dù thường không gây nguy hiểm nghiêm trọng, nhưng nếu không được điều trị đúng cách, viêm họng có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm amidan, viêm xoang, viêm tai giữa, thậm chí là viêm phổi.
Do hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, việc ngăn ngừa hoàn toàn viêm họng là rất khó. Tuy nhiên, bố mẹ có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cho trẻ bằng cách tăng cường sức đề kháng thông qua chế độ dinh dưỡng cân đối, khuyến khích trẻ rửa tay thường xuyên với xà phòng, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người và hạn chế tiếp xúc với người bệnh.
Viêm phế quản
Viêm phế quản là một trong những tác nhân gây ra bệnh hô hấp ở trẻ, gây ra bởi tình trạng viêm nhiễm các ống phế quản. Khi mắc bệnh, các ống dẫn khí trong phổi bị sưng đỏ, tiết nhiều dịch nhầy, gây cản trở quá trình trao đổi khí. Trẻ thường xuất hiện các triệu chứng như ho kéo dài (có thể lên đến 3 – 4 tuần), khó thở, tức ngực, sốt, mệt mỏi, sổ mũi và đôi khi kèm theo đau họng.
Viêm phế quản thường dễ bị nhầm lẫn với hen suyễn do có một số triệu chứng tương đồng. Tuy nhiên, hai bệnh này có cơ chế gây bệnh và phương pháp điều trị khác nhau. Do đó, khi trẻ xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ viêm phế quản, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.
Bệnh hen suyễn
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 8% trẻ em ở Mỹ tương đương với hơn 6,2 triệu trẻ, mắc bệnh hen suyễn. Đây là một bệnh lý đường hô hấp mãn tính gây ra các triệu chứng như ho, tức ngực, khó thở và thở khò khè. Các triệu chứng này có thể xuất hiện ở cả trẻ em và người lớn, tuy nhiên trẻ em thường có xu hướng bị dị ứng kèm theo.
Các cơn hen suyễn có thể bùng phát do nhiều yếu tố kích thích, chẳng hạn như tiếp xúc với bụi, phấn hoa, lông động vật hoặc các chất gây dị ứng khác. Bệnh hen suyễn không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp nghiêm trọng hơn như viêm phế quản và viêm phổi. Thực tế, hen suyễn là một trong ba nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện ở trẻ em dưới 15 tuổi tại Hoa Kỳ (theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ).
Nếu trẻ thường xuyên ho, đặc biệt là khi vận động, hoặc gặp khó khăn khi thở, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ nhi khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các triệu chứng khác như thở khò khè, thở rít hoặc các đợt viêm phế quản tái phát cũng là những dấu hiệu cảnh báo cần được chú ý.
Viêm xoang
Viêm xoang là tình trạng viêm nhiễm các xoang cạnh mũi, gây ra bởi virus, vi khuẩn hoặc dị ứng. Khi bị viêm, các xoang – những khoang rỗng chứa không khí ở xung quanh mũi – bị tắc nghẽn bởi dịch nhầy, tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi.
Các triệu chứng điển hình của viêm xoang bao gồm đau nhức ở vùng mặt, đặc biệt là xung quanh mắt và mũi, cảm giác nghẹt mũi, chảy mũi, ho và đau họng. Ở trẻ em, các triệu chứng này thường kéo dài hơn so với người lớn.
Để giảm triệu chứng, người bệnh có thể sử dụng các biện pháp tự chăm sóc tại nhà như rửa mũi bằng nước muối sinh lý, dùng thuốc xịt mũi co mạch hoặc thuốc giảm đau. Tuy nhiên, nếu tình trạng viêm nhiễm kéo dài và không thuyên giảm, cần đến bác sĩ để được khám và điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc các phương pháp khác như phẫu thuật.
Viêm thanh quản
Viêm thanh quản là tình trạng viêm sưng ở thanh quản và khí quản, thường do nhiễm virus. Triệu chứng đặc trưng của bệnh là tiếng khò khè, khó thở và giọng khàn. Trẻ em dưới 4 tuổi thường dễ mắc phải bệnh này hơn người lớn.
Theo bác sĩ Williamson, viêm thanh quản gây ra tiếng ho đặc trưng, khiến trẻ khó thở. Mặc dù phổ biến ở trẻ nhỏ, người lớn cũng có thể mắc bệnh.
Viêm thanh quản chủ yếu do virus gây ra nên thường tự khỏi. Điều trị bao gồm nghỉ ngơi, uống nhiều nước và có thể sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như ibuprofen hoặc paracetamol. Hít thở không khí ẩm cũng giúp làm dịu cổ họng và giảm khó thở. Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định dùng corticosteroid để giảm viêm.
Viêm họng liên cầu khuẩn
Theo Tiến sĩ Rajsree Nambudripad, chuyên gia y học tích hợp tại Trung tâm Y tế St. Jude, viêm họng liên cầu khuẩn khá phổ biến ở trẻ em, chiếm khoảng 30% các trường hợp đau họng ở trẻ. Tỷ lệ này cao hơn đáng kể so với người lớn, chỉ khoảng 10%.
Viêm họng liên cầu khuẩn là một bệnh nhiễm khuẩn, do đó kháng sinh là phương pháp điều trị chính. Penicillin hoặc amoxicillin là các loại kháng sinh thường được kê đơn cho trẻ em, thường dưới dạng hỗn dịch để dễ uống. Liều lượng sẽ được điều chỉnh phù hợp với cân nặng của trẻ.
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, viêm họng liên cầu khuẩn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sốt thấp khớp, ảnh hưởng đến tim, khớp, hệ thần kinh và da. Ngoài ra, bệnh còn có thể dẫn đến bệnh tim thấp khớp và bệnh thận.
Đặc biệt, các nghiên cứu gần đây cho thấy một mối liên hệ giữa nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A và rối loạn thần kinh tự miễn ở trẻ em liên quan đến liên cầu khuẩn nhóm A (PANDAS). Tình trạng này biểu hiện qua các triệu chứng như rối loạn ám ảnh cưỡng chế, tics và một số vấn đề về sức khỏe tâm thần khác.
Viêm phổi
Viêm phổi là bệnh nhiễm trùng phổi có thể gây ra các triệu chứng như: thở nhanh, sốt cao, ho, mệt mỏi và đau ngực khi hít vào. Ở trẻ em, các triệu chứng có thể biểu hiện không rõ ràng, gây khó khăn trong việc chẩn đoán. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, viêm phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi.
Nguyên nhân gây viêm phổi đa dạng bao gồm vi khuẩn, virus và nấm. Bệnh thường xuất hiện sau khi trẻ bị cảm lạnh, cúm hoặc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp khác. Viêm phổi do vi khuẩn thường được điều trị bằng kháng sinh, trong khi viêm phổi do virus chủ yếu điều trị triệu chứng và hỗ trợ cơ thể. Nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ là những biện pháp quan trọng giúp bệnh nhân hồi phục.
Để phòng ngừa viêm phổi, việc tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin như phế cầu khuẩn, sởi và ho gà là rất cần thiết.
Qua bài viết này, hy vọng các bậc phụ huynh đã có thêm kiến thức về các bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ. Cùng nhau chung tay tạo dựng một môi trường sống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe cho bé yêu. Hãy cùng chia sẻ thông tin hữu ích này đến mọi người xung quanh bạn nhé!
Nguồn tham khảo:
https://choc.org/news/7-common-respiratory-diseases/
https://www.cdc.gov/respiratory-viruses/risk-factors/young-children.html
