Mối liên hệ giữa hệ vi sinh ruột và sự phát triển não bộ của trẻ (trục não – ruột)

Ai cũng biết rằng não bộ là cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, điều khiển mọi hoạt động sống. Tuy nhiên, ít ai biết rằng sức khỏe của não bộ lại có mối liên hệ mật thiết với hệ vi sinh vật đường ruột. Cùng khám phá mối quan hệ đặc biệt này qua khái niệm “trục não – ruột” và tìm hiểu về vai trò của hệ vi sinh vật đường ruột trong sự phát triển não bộ của trẻ.

Mối liên hệ giữa ruột và não là gì?

Bạn đã bao giờ cảm thấy “bồn chồn” trước một buổi phỏng vấn quan trọng, hoặc “rộn ràng” khi sắp gặp người mình thích chưa? Đó không chỉ là cảm xúc đơn thuần mà còn là kết quả của một cuộc đối thoại không ngừng giữa não bộ và hệ tiêu hóa của bạn.

Não bộ là trung tâm điều khiển của cơ thể, kết nối với ruột thông qua một mạng lưới thần kinh phức tạp, tạo thành trục não – ruột. Cả hai cơ quan này liên tục trao đổi thông tin, ảnh hưởng lẫn nhau trong việc điều chỉnh cảm xúc, hành vi và thậm chí cả quá trình ra quyết định.

Điều thú vị là ruột còn được ví như “bộ não thứ hai” vì chứa một lượng lớn tế bào thần kinh. Chúng sản sinh nhiều chất dẫn truyền thần kinh chẳng hạn như serotonin – một hormone có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng. Do đó, sức khỏe đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa mà còn tác động đến sức khỏe tâm thần.

Não bộ là trung tâm điều khiển của cơ thể, kết nối với ruột thông qua một mạng lưới thần kinh phức tạp

Mục đích của trục não – ruột

Trong quá trình tiến hóa, bộ não và hệ tiêu hóa của con người đã hình thành mối liên kết chặt chẽ, đảm bảo sự sống của loài người. Chế độ ăn uống thay đổi linh hoạt theo thời gian và môi trường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, do đó đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai cơ quan này.

Một phần quan trọng trong hệ thống này chính là não cảm xúc. Khi chúng ta trải nghiệm những tác động tiêu cực từ thức ăn, ví dụ như ngộ độc thực phẩm, não sẽ ghi nhớ kinh nghiệm này để tránh lặp lại trong tương lai. Cảm xúc tiêu cực như sợ hãi hay lo lắng thường đi kèm với các phản ứng sinh lý ở đường tiêu hóa, tạo thành một vòng phản hồi khép kín. 

Ngược lại, những cảm giác khó chịu về thể chất cũng có thể kích thích não bộ, gây ra các phản ứng cảm xúc mạnh mẽ. Sự tương tác phức tạp này giữa não và ruột đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nội môi và đảm bảo sức khỏe tổng thể cho con người.

Bộ não và hệ tiêu hóa của con người đã hình thành mối liên kết chặt chẽ

Mối liên hệ giữa não và ruột ảnh hưởng đến các chức năng của cơ thể

Nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ mật thiết giữa hệ tiêu hóa và não bộ. Sự tương tác này tác động đa chiều đến các chức năng sinh lý và tâm lý của con người, bao gồm: 

• Cảm giác đói no
• Sở thích ẩm thực
• Khả năng dung nạp thức ăn
• Nhu động ruột
• Quá trình tiêu hóa
• Trao đổi chất
• Tâm trạng
• Hành vi
• Mức độ căng thẳng
• Ngưỡng đau
• Nhận thức
• Hệ miễn dịch

Mối liên hệ giữa não và ruột ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của cơ thể

Ảnh hưởng của Trục Não – Ruột đến Trẻ

Phát triển não bộ: 

Hệ vi sinh vật đường ruột sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine có vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng, cảm xúc và học tập. Chúng ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của các vùng não liên quan đến trí nhớ, học tập và cảm xúc của trẻ.

Đồng thời, vi khuẩn ruột cũng sản sinh ra chất dẫn truyền thần kinh khác như GABA giúp kiểm soát cảm giác sợ hãi và lo lắng.

Hệ vi sinh vật đường ruột sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine 

Hệ miễn dịch: 

Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hệ miễn dịch, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Một hệ miễn dịch khỏe mạnh góp phần vào sự phát triển toàn diện của trẻ.

Nếu hệ thống miễn dịch hoạt động trong thời gian dài, có thể dẫn đến tình trạng viêm liên quan đến một số rối loạn não như bệnh trầm cảm, Alzheimer.

Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hệ miễn dịch

Hành vi và cảm xúc:

Hệ vi sinh đường ruột sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh quan trọng ảnh hưởng đến tâm trạng và hành vi. Khi hệ vi sinh bị rối loạn, quá trình sản sinh và cân bằng các chất này cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến các vấn đề như ADHD, tự kỷ và trầm cảm ở trẻ.

Hệ vi sinh đường ruột sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh gây ảnh hưởng đến tâm trạng

Hệ vi khuẩn đường ruột: 

Vi khuẩn đường ruột có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ. Do đó, khi thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột có thể giúp cải thiện sức khỏe não bộ của trẻ.

Các vấn đề về tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy có thể gây ra sự khó chịu ở trẻ, ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng tập trung và chất lượng cuộc sống.

Nghiên cứu đã chứng minh rằng việc bổ sung lợi khuẩn Bifidobacterium longum NCC3001 có thể điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó giảm viêm và cải thiện chức năng trục não-ruột, mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích và các rối loạn tâm lý đi kèm.

Vi khuẩn đường ruột có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ

Các thực phẩm hỗ trợ cho trục não ruột của trẻ

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng một hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh, từ đó tác động tích cực đến sức khỏe não bộ của trẻ. 

Một số nhóm thực phẩm nổi bật với khả năng hỗ trợ trục não-ruột bao gồm:

• Chất béo omega – 3: Có trong dầu cá và các loại hạt, omega – 3 không chỉ là thành phần cấu tạo quan trọng của não mà còn thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong đường ruột, góp phần cải thiện chức năng não của trẻ nhỏ.
• Thực phẩm lên men: Sữa chua, kefir, kim chi và nhiều loại thực phẩm lên men khác chứa lượng lớn probiotic – những vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột và cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng.
• Thực phẩm giàu chất xơ: Ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau củ cung cấp chất xơ prebiotic, thức ăn nuôi dưỡng vi khuẩn có lợi. Chất xơ prebiotic còn giúp giảm sản sinh hormone gây căng thẳng, góp phần ổn định tâm lý của trẻ.
• Thực phẩm giàu polyphenol: Có trong ca cao, trà xanh, quả mọng, polyphenol là những chất chống oxy hóa mạnh mẽ, không chỉ bảo vệ tế bào mà còn thúc đẩy sự đa dạng của hệ vi sinh vật đường ruột, cải thiện chức năng nhận thức của trẻ.
• Thực phẩm giàu tryptophan: Tryptophan, một axit amin thiết yếu, là tiền thân của serotonin – hormone hạnh phúc. Các loại hạt, thịt gà, trứng, phô mai chứa nhiều tryptophan, giúp ổn định tâm trạng và cải thiện giấc ngủ của trẻ.

Ngoài chế độ ăn uống, các yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến sức khỏe đường ruột và não bộ của trẻ như:

• Giấc ngủ: Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc để não bộ được nghỉ ngơi và phục hồi.
• Vận động: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất để tăng cường tuần hoàn máu và oxy đến não.
• Giảm stress: Tạo một môi trường sống lành mạnh, giảm căng thẳng cho trẻ.
• Hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại: Bảo vệ trẻ khỏi các chất độc hại như khói thuốc lá, hóa chất độc hại,…

Omega – 3 giúp thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong đường ruột

Trục não – ruột là cầu nối kỳ diệu kết nối hệ tiêu hóa và não bộ, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển não bộ của trẻ. Việc cung cấp cho trẻ một chế độ ăn giàu dinh dưỡng, đa dạng, đặc biệt chú trọng đến các loại thực phẩm có lợi cho hệ vi sinh đường ruột như các loại rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, sữa chua, các loại hạt… sẽ góp phần xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất lẫn tinh thần.

Nguồn tham khảo:

https://my.clevelandclinic.org/health/body/the-gut-brain-connection

https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/the-brain-gut-connection 

https://www.healthline.com/nutrition/gut-brain-connection#TOC_TITLE_HDR_2